مقدمه

مدل شایستگی مدیرراه (Modirrah Competency Framework) که آن را با هدف توسعه­‌ی شایستگی‌های رهبری و مدیریت طراحی کردم، دارای 3 بخش اصلی و 16 شایستگی است. برای طراحی این مدل، بیش از 10 مدل شایستگی مطرح خارجی را بررسی کردم. این مدل هر فرد و سازمان علاقه­‌مند به استقرار یک مدل شایستگی را تا بیش از 80% از تدوین مدل شایستگی بی­‌نیاز می‌کند. در این مقاله تعریف کوتاهی از هر یک از این 16 شایستگی ارائه می­‌کنم.

تعریف شایستگی رهبری و مدیریت و اهمیت توسعه‌­ی آن در رونق کسب و کار

شایستگی‌های مدیریتی مجموعه­‌ای از دانش، مهارت‌ها و توانایی­‌های ضروری مدیران، برای اداره یک شغل مدیریتی یا مدیریت سازمان است. شایستگی‌های رهبری نیز اشاره به توانمندی‌ها و قابلیت‌هایی دارد که رهبر برای نفوذ بر کارکنان یا اعضای تیم خود از آن استفاده می‌کند.

توجه به این نکته ضروری است که شایستگی‌های رهبری و مدیریت از ارکان شایستگی‌های محوری سازمان محسوب می‌شوند. به همین جهت شناخت آن‌ها و تلاش برای توسعه­‌ی این شایستگی­‌ها برای موفقیت سازمان بسیار مهم است.

توجه:

شایستگی محوری، عملکردها یا خصوصیاتی از یک شرکت هستند که دیگران نمی‌توانند به‌راحتی از آن‌ها تقلید کنند. به نوعی شایستگی‌های محوری مزیت رقابتی برای سازمان محسوب می‌شوند.

کلیات مدل شایستگی مدیرراه (MCF)

مدل شایستگی مدیرراه (MCF) که ما آن را براساس بررسی بیش از 10مدل شایستگی مطرح طراحی کردیم، به شایستگی‌های رهبری و مدیریت اختصاص دارد، و دارای 3 بخش کلی است.

• شایستگی‌های ارزش محور : با 5 شایستگی
• شایستگی‌های پایه: با 6 شایستگی
• شایستگی‌های حرفه‌ای: با 5 شایستگی

شایستگی‌های ارزش محور و پایه برای تمام مدیران در سطوح عملیاتی، میانی و عالی ضروری هستند. اما شایستگی‌های حرفه‌ای بیشتر مختص مدیران ارشد هستند. با این حال مهم است که نقش‌ها و مسئولیت‌های خاص مدیران میانی و عملیاتی در سازمان خود را در هنگام تعیین اینکه کدام شایستگی‌ها برای آن‌ها کاربرد بیشتری دارد، در نظر بگیرید؛ و شایستگی‌ها را با الزامات شغلی، سطح اختیارات و مهارت‌های مورد نیاز برای نقش‌های خاص خود تطبیق دهید.

نکته مهم این است که با توجه به بررسی‌های جامع تیم مدیرراه در بین مدل‌های مختلف شایستگی، می‌توان گفت سازمان‌ها با استفاده از MCF تا بیش از 80% از طراحی مدل شایستگی خاص خود برای مدیران بی نیاز خواهند بود.

این موضوع از این جهت اهمیت دارد که افراد و سازمان‌ها می‌توانند زمان خود را صرف توسعه شایستگی‌های رهبری و مدیریت کنند، نه طراحی مدل شایستگی.

بخش اول مدل: شایستگی‌های ارزش محور

1- راستی و درستی (Integrity) :

یعنی پایبندی به اصول اخلاقی، صداقت در گفتار، رفتار و تصمیم­گیری‌ها و همسویی و یکپارچگی بین اعمال و ارزش‌ها.

2- مسئولیت پذیری (Responsibility):

یعنی پذیرفتن مسئولیت اعمال خود با کمال میل، و توانایی کار کردن به شیوه‌ای آرام (با استرس منطقی)، شفاف، بی طرفانه و متعهدانه.

3- احترام به تنوع (Respect for diversity):

یعنی توانایی کار موثر، محترمانه و فراگیر با افراد با پیشینه‌ها، فرهنگ‌ها و دیدگاه‌های مختلف.

توجه: پیشینه افراد بسته به نوع خانواده‌ای است که از آن آمدند و سطح تحصیلاتی است که دارند. پیشینه همچنین می‌تواند شامل مواردی مانند منشاء اجتماعی و نژادی، وضعیت مالی یا نوع تجربه کاری افراد و… باشد).

4- فروتنی (Humility):

یعنی داشتن نگرش و رفتار متواضعانه، فروتنانه و محترمانه نسبت به دیگران، شناخت و تایید محدودیت‌های خود و آمادگی برای پذیرش بازخورد و یادگیری.

5- همدلی (Empathy):

یعنی توانایی درک احساسات، افکار و تجربیات کارکنان یا اعضای تیم، خود را به جای دیگران گذاشتن و موضوعات را از منظر آن‌ها.

بخش دوم مدل: شایستگی‌های پایه

6- ارتباطات مشارکتی (Collaborative Communication):

یعنی توانایی درک متقابل و همکاری با افراد یا گروه‌هایی که برای رسیدن به یک هدف مشترک کار می‌کنند. ارتباطات و تیم‌سازی از زیرمجموعه‌های مهم این شایستگی هستند.

7- برنامه­‌ریزی و سازماندهی (Planning and Organizing)

برنامه‌ریزی، فرآیند تعیین فعالیت‌­های مورد نیاز برای رسیدن به هدف مورد نظر است. سازماندهی شامل توسعه ساختار سازمانی و تخصیص منابع انسانی برای اطمینان از تحقق اهداف است.

8- مشتری مداری (Client Orientation):

مشتری هر فرد یا واحدی در داخل یا خارج از سازمان است که از خدمات یا محصولات ما استفاده می‌­کند. مشتری مداری یک رویکرد است که نیازهای مشتری را بر نیازهای خود ترجیح می‌دهد.

9- خلاقیت و نوآوری (Creativity and innovation):

خلاقیت داشتن، یعنی ارائه­‌ی ایده‌­ها و فکرهای جدید، و نوآوری به معنی تبدیل آن ایده­‌ها به اقدامات اجرایی است.

10- آگاهی تکنولوژیکی (Technological awareness):

یعنی داشتن اطلاعات و درک از آخرین تکنولوژی‌های مرتبط با کار و تخصص و شیوه‌ی استفاده از آن‌ها.

11- یادگیری مستمر و به اشتراک گذاری دانش (Continuous learning & Knowledge sharing):

یادگیری مستمر به فرآیند مستمر کسب دانش، مهارت‌ها و بینش‌های جدید در طول سفر حرفه‌ای یا شخصی اشاره می‌کند. تسهیم دانش نیز، به عمل انتشار دانش، بینش و تخصص خود به دیگران اشاره می‌کند، که شامل تبادل اطلاعات، ایده‌ها و تجربیات به نفع سازمان است.

بخش سوم مدل: شایستگی‌های حرفه‌ای

12- تفکر و برنامه‌ریزی استراتژیک (Strategic thinking & Planning):

این شایستگی به دیدن تصویر بزرگ از کسب و کار، پیش‌بینی تحولات آینده و تدوین برنامه‌ها و استراتژی‌های موثر برای دستیابی به اهداف بلندمدت اشاره می‌کند.

توجه: برنامه‌ریزی استراتژیک شامل در نظر گرفتن عوامل مختلف از جمله ملاحظات مالی و اقتصادی برای انتخاب آگاهانه و همسو با اهداف سازمانی است. بنابراین، شایستگی مالی و اقتصادی جزء ضروری برنامه‌ریزی استراتژیک است. اما در شایستگی تصمیم‌گیری و حل مساله نیز توجه به ملاحظات مالی و اقتصادی ضروری است.

13- مدیریت تغییر (Managing change):

یعنی برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر تغییرات در یک سازمان یا سیستم، به نحوی که اختلال را به حداقل رسانده و منافع حاصل از تغییر را به حداکثر برساند.

توجه: مدیریت تغییر و خلاقیت و نوآوری شایستگی‌های متمایزی هستند که اهداف مختلفی را در یک سازمان انجام می‌دهند. ممکن است برخی از جنبه‌های خاص آن‌ها همپوشانی داشته باشد. اما به طور کلی باید آن‌ها را به عنوان شایستگی‌های جداگانه در نظر گرفت.

14- توانمندسازی دیگران (Empowering others):

یعنی اعطای اختیار، منابع و استقلال به کارکنان، برای تصمیم‌گیری و انجام اقداماتی که مستقیماً بر کار آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

15- مدیریت عملکرد (Managing Performance):

فرآیند مستمر بهبود عملکرد با تعیین اهداف فردی و تیمی است، که با اهداف استراتژیک سازمان همسو باشد.

16- حل مساله و تصمیم گیری (Problem solving & Decision making):

حل مسئله به فرآیند شناسایی، تجزیه و تحلیل مساله، درک علل ریشه‌ای و یافتن راه حل برای چالش‌ها یا موانع اشاره می‌کند. تصمیم‌گیری نیز شامل انتخاب بین گزینه‌ها یا مسیرهای مختلف براساس اطلاعات، تجزیه و تحلیل و قضاوت موجود است.

توجه: حل مسئله و تصمیم‌گیری در حالی که فرآیندهایی متمایز هستند، اما بسیار به هم مرتبط و نزدیکند لذا به عنوان یک شایستگی آن‌ها را در کنار هم آوردیم.

جمع بندی:

شما در این مقاله با تعریف 16 شایستگی رهبری و مدیریت (مدل شایستگی مدیرراه (MCF)) که برای اداره یک شغل مدیریتی یا مدیریت سازمان ضروری است، آشنا شدید. این شایستگی­‌ها در سه بخش : ارزش ­محور، پایه و حرفه­‌ای تعریف شدند. توصیه من به شما در این مقاله این بود که به جای تمرکز بر طراحی مدل شایستگی، بر توسعه­‌ی شایستگی‌­های رهبری و مدیریت خود براساس مدل MCF تمرکز کنید. همچنین پیشنهاد می‌کنم برای آشنایی بهتر با نحوه توسعه‌ی این شایستگی‌ها مقاله‌ی گام‌های توسعه شایستگی‌های رهبری و مدیریت را مطالعه کنید.

مجتبی رفیعی سیاوشکلائی